Heemkunde voor de basisscholen in Oost- en Weststellingwerf

Categorie: Groep 8

Et Stellingwarver Taelverhael (groep 1-8)

De Stichting Stellingwarver Schrieversronte heeft een project rond het Stellingwerfs ontwikkeld. Dit schoolbrede project heeft als titel ‘Et Stellingwarver Taelverhael’. Het doel van ‘Et Stellingwarfs Taelverhael’ is dat de leerlingen meer kennis krijgen van de taal, en er vooral plezier aan zullen beleven door er mee bezig te zijn. Binnen het project gaan de leerlingen aan de slag met diverse lesmogelijkheden en activiteiten die een taal biedt. Uiteindelijk zal hierdoor meer interesse ontstaan voor het Stellingwerfs en de Stellingwerver streekcultuur.

Voor elke groep is er voor een bepaald onderwerp gekozen, maar scholen kunnen naar eigen inzicht en omstandigheden onderwerpen verschuiven of verwisselen. Alle lessen worden ondersteund door professionals die, op verzoek van de scholen, door de Stellingwarver Schrieversronte kunnen worden benaderd. Dat kunnen ook andere personen zijn dan die in het project worden aangegeven.

Bij alle lessen is verwerkingsmateriaal ontwikkeld dat door de leerkracht gedownload kan worden. De downloadmogelijkheden zijn onder deze projectbeschrijving aangegeven.

Het aanbieden en bezig zijn met ‘Et Stellingwarfs Taelverhael’ past binnen het convenant dat in 2018 werd ondertekenend door het Rijk en vijf provinciale overheden voor het behoud van het Nedersaksisch waartoe ook het Stellingwerfs behoort. Meer aandacht voor de eigen taal binnen het onderwijs wordt als een van de kerndoelen beschouwd.

Bi’j Pake uut-van-huus – Klaas van der Weg (groep 7&8)

Et was ofpraot dat mit de schoelevekaansie twie kleinkiender, een twieling en beide jongen, bi’j Pake en Beppe uut-van-huus kommen zollen. Opgruuid in de stad wollen ze graeg naor et plattelaand uut-van-huus. De twielingen weren gien lieverties; aj’ mit ze te maeken kregen waj’ al gauw geneigd om ‘verrekkelingen’ te zeggen. Ze weren omdebi’j waelf jaor. As Pake veuruut weten hadde wat veur onheil him boven et heufd hong, dan hadde hi’j him nog wel een keer bedocht. Mar Pake kon ok niet in de toekomst kieken. ‘We konnen wel es een dreuge zommer kriegen, of een natte koolde haast,’ mar daor hul et dan ok wel mit op, en et kwam soms ok nog niet iens uut.

Halfweg juli wodde de twieling brocht. De eerste daegen gong alles best. De jongen gongen mit de buurjongen drok an ’t visken, zwemmen en deur de omgeving zwarmen. Mar doe et ni’js d’r wat of was gongen ze heur vervelen. Tegen Beppe zeden ze dat ze niet meer wussen wat ze doen zollen. ‘Dan moet Pake mar een uurtien mit jim te botienveren,’ zee Beppe. Dat Pake d’r now zo gek op was, mar hi’j dee et. Mit een roeibotien van de buurman gong hi’j de vaort uut. Pake aachterin, de jongen roeiden om de beurt. Et was lekker waarm weer, dat Pake vun et aenlik ok nog wel mooi.

Doe ze een half uurtien roeid hadden, begonnen de jongen de donderjaegen. Ze begonnen te schommelen, en hoe Pake et heur ok verbeud, ze wollen et niet laoten. Pake kwam hatstikke kwaod overaende, om de dichtst bi’j him zittende een beste oplewiebes te geven. Hi’j onderhaelde zien haand, en hoe of wat, mar in et wankele schommelende botien verleur hi’j zien evenwicht, en plompte zo in de vaort. De klompen en zien pette dreven alle kaanten op. Pake bekeek de vaort es goed van de onderkaante. Hi’j sleug mit de hanen en bienen om boven te blieven, krek een anscheuten walvis. Now was Pake wel wat wend, mar niet om in et waeter te liggen, want hi’j kon niet zwemmen. Iene van de jongen reup: ‘Pake, jow klompen!’ ‘Niks gien klompen,’ stootte Pake d’r uut. De aandere jonge raosde: ‘Pake, jow pette!’ ‘Niks gien pette,’ stootte Pake d’r nog een keer uut, want hi’j vocht veur zien hachien. Hi’j zag himzels al op ’e donkere, modderige bojem van de vaort liggen. Hi’j dee nog een peer verschrikkelike haelen in et waeter. De jongen hadden de boot intied wat bi’j him in de buurt brocht, en mit alle kracht die d’r nog in Pake was, kreeg hi’j de raand van de boot te pakken.

De jongen grepen him bi’j de aarms, de boot helde wat over deur et gewicht van Pake, en doe kon hi’j aenlik niet meer zitten, hi’j lag laankuut in de boot te poesten. Mar an zien ogen koj’ wel zien dat hi’j van binnen poerraozend was. Hi’j wol de jongen wel platslaon, mar doe kwam et beeld van de donkere bojem van de vaort him weer veur de ogen, dat hi’j bleef mar rustig. De jongen viskten de pette en de klompen weer op en doe bin ze mar weer op huus an roeid.

Pake kwam zo staorigan weer bi’j zien positieven en doe de boot weer vaaste an de wal lag, sjokte Pake naor huus, de druppende pette in de haand. Et waeter lekte uut zien broekspiepen, en et klotste in zien klompen en an de weinige nekhaoren hongen nog druppen. Hi’j wol niet meer mit de twieling praoten. Doe hi’j weer dreuge kleren an hadde, het hi’j drekt de tillefoon grepen, zien zeune beld, en zegd dat hi’j zo gauw meugelik de twieling ophaelen mos.

Vier Stellingwerfse gedichten over de jaargetijden (groep 7&8)

Vier gedichten in het Stellingwarfs over de jaargetijden.
Voorjaar, zomer, herfst en winter; het zijn deze vier jaargetijden die een jaar in vier delen verdeeld. Het voorjaar is van 21 maart tot 21 juni en de zomer duurt van 21 juni tot 21 september. De herfst begint op 21 september en duurt
tot 21 december. Op 21 december begint de winter, de laatste winterdag is op 20 maart.
Veel mensen die gedichten schrijven, gebruiken als onderwerp vaak één van de jaargetijden. Je ziet zulke gedichten
in alle talen: in het Engels, het Frans, het Nederlands, het Fries en ook in het Stellingwarfs. Het Stellingwarfs is de
taal die van oudsher wordt gesproken in onze gemeenten Oost- en West-Stellingwerf. Het is een hele oude taal,
veel ouder dan het Nederlands. In het Stellingwarfs wordt niet alleen gesproken, maar ook gelezen en dus ook geschreven. En zo zijn er ook mensen die in het Stellingwarfs gedichten over de jaargetijden schrijven of geschreven
hebben.
In de download kun je vier gedichten in het Stellingwarfs lezen over het voorjaar, de zomer, de herfst en de winter. Ze zijn alle vier geschreven door de Stellingwarver schrijver Jouk (Martinus Bakker). Na het laatste gedicht vind je een rijtje met vragen over deze gedichten; kun jij die beantwoorden?

Vier gedichten jaargetijden

Stellingwarver gedichies over dieren (groep 7&8)

01. Meensken kieken – over aepen en meensken
02. Vremde voege – over een voegel
03. Vliege – over een vliege
04. Spraokverwarring – over honnen
05. Moonster – over een voegel
06. Vlooien – over vlooien
07. Woef…! – over een hond
08. Piepmoes – over een moes
09. An de baos van Robbie – over een hond
10. Kiendergebed – over een hond
11. Wilde gaanzen – over gaanzen
12. Stiekelvarkentien – over een stiekelvarkentien

Les eigen leefomgeving (groep 3-8)

Je eigen dorp en het Stellingwerfs.
Jij en je klasgenoten wonen allemaal in een Stellingwerfs dorp. Dat dorp kan in de gemeente Ooststellingwerf liggen of in gemeente Weststellingwerf. Beide gemeenten liggen in de provincie Friesland. Tegenwoordig wordt onze provincie Fryslân genoemd, dat is de Friese naam. In de meeste dorpen en steden in Friesland praten de mensen vaak Fries. Maar in de meeste dorpen in de gemeenten Oost- en Weststellingwerf vaak niet. De mensen spreken hier van oorsprong Stellingwarfs. Dat komt omdat onze gemeenten vroeger bij Drenthe en Overijssel hoorden. In die provincies praten de mensen Drents of Overijssels. Met elkaar worden de talen in Oost-Nederland ook wel Nedersaksisch genoemd. Het Stellingwarfs is daarom ook een Nedersaksische taal. Net zoals bijvoorbeeld het Drents en Gronings.

© 2024 Stellingwerf Heemkunde

Thema gemaakt door Anders NorenBoven ↑